آشنایی با فناوری S.M.A.R.T و نحوه آگاهی از وضعیت سلامتی دیسک سخت توسط ویندوز

محمد جواد قلی پور ۱۶ دی ۱۳۹۷ , ۲۱:۰۹ مقاله / آموزشی، کاربردی

(1 رای, میانگین: 5٫00 از 5)

بدون شک سوختن دیسک سخت و یا بروز مشکلات مختلف برای آن در قالب یکی از بدترین اتفاقات ممکن تلقی می‌شود، زیرا حجم عظیمی از اطلاعات ذخیره‌سازی شده و در برخی از موارد حاصل دسترنج یک عمر فرد در چشم برهم زدنی نابود شده و خسارات بعضاً جبران‌ناپذیری را سبب می‌گردد، اما چگونه می‌توان در جلوگیری از بروز این مهم و انجام اقدامات پیشگیرانه قبل از وقوع حادثه مفید واقع شد؟

در پاسخ باید گفت که سخت‌افزارهای رایانه‌ای و به‌صورت کلی دستگاه‌های الکترونیکی به هیچ عنوان از رفتار قابل پیش‌بینی برخوردار نبوده و در کسری از ثانیه ممکن است آسیب دیده و یا مشکلات مختلفی را از خود به نمایش بگذارند. قطعه‌ای که در حال فعالیت کاملاً بی‌عیب و نقص خود می‌باشد ممکن است بدون هیچ دلیل قابل درکی ناگهان از کار افتاده و علت آن به سوختن المان کوچکی نظیر یک مقاومت، خازن و ... باز گردد، بنابراین پیش‌بینی این مهم از لحاظ فنی امکان‌پذیر نبوده و تابع عوامل و دلایل بسیار گوناگونی می‌باشد، اما خوشبختانه سخت‌افزارهای دیسک سخت فناوری‌ها و قابلیت‌های پیشگیرانه‌ای را با خود به ارمغان آورده‌اند که با استناد به آن‌ها و نظارت دوره‌ای، در تهیه نسخه پشتیبان از اطلاعات پیش از وقوع یک تراژدی غم‌انگیز تا حدودی مثمرالثمر واقع شده‌اند.

دیسک‌های سخت نوین و امروزی از مکانیسم بسیار منحصر به فرد و خلاقانه‌ای تحت عنوان "فناوری خود نظارتی، تحلیل و بررسی و ارائه گزارش خودکار" یا به عبارتی دیگر Self-Monitoring, Analysis and Reporting Technology برخوردار می‌باشند که در شبکه گسترده وب و در میان مصرف‌کنندگان در قالب عبارت مختصر S.M.A.R.T شناخته می‌شود. فناوری مذکور همان‌طور که از عنوان آن قابل استنباط است با نظارت مستمر و دائمی بر سخت‌افزارهای دیسک سخت، وضعیت فعلی آن‌ها را پیوسته تحت نظر گرفته و با ارائه گزارش‌های مختلف، چشم‌اندازی را از وضعیت سلامتی درایو در اختیار کاربران قرار می‌دهد. عملکرد صحیح و بی‌عیب و نقص سخت‌افزارهای دیسک سخت به دلیل ماهیت ترکیبی (مکانیکی و الکترونیکی) و همچنین وظیفه خطیر آن‌ها تابع عوامل بسیار بی‌شماری بوده و بروز کوچک‌ترین اختلالی در هرکدام از آن‌ها، در سوختن کامل درایو، نمایش بدسکتورهای نرم‌افزاری یا سخت‌افزاری، از بین بردن بخشی از اطلاعات و ... تأثیرگذار می‌باشد، بنابراین نظارت مستمر و دائمی بر آن‌ها، برخلاف دیگر قطعات تشکیل‌دهنده پیکره یک رایانه شخصی نظیر پردازنده مرکزی، حافظه اصلی و ... باید با وسواس بیشتری صورت پذیرد.

S.M.A.R.T

همان‌طور که پیشتر نیز ذکر شد، تمامی دیسک‌های سخت نوین و امروزی از فناوری S.M.A.R.T برخوردار بوده و قابلیت استفاده از آن را برای کاربران به ارمغان آورده‌اند، اما آگاهی از اطلاعات گزارش شده توسط مکانیسم فوق در حالت عادی امکان‌پذیر نبوده و نیازمند بسترهای ویژه‌ای می‌باشد. اگرچه نرم‌افزارهای قدرتمندی همچون CrystalDiskInfo ،HD Tune و ... درزمینهٔ ارائه اطلاعات جمع‌آوری شده و دسترسی مستقیم به فناوری مذکور از دیسک‌های سخت از توانایی بسیار فراوانی برخوردار بوده و استفاده از آن‌ها اکیداً پیشنهاد می‌شود، اما سیستم‌عامل ویندوز و بستر CMD نیز با پشتیبانی از فرمانی کاربردی از قابلیت ارائه چشم‌اندازی از وضعیت کلی درایوهای ذخیره‌ساز اطلاعات و سلامتی آن‌ها برخوردار می‌باشد که دستورالعمل نوشته فعلی به نحوه چگونگی استفاده از آن اختصاص یافته است.

S.M.A.R.T

اگرچه دستور درج شده در ادامه مطلب در کسب چشم‌اندازی از وضعیت سلامتی دیسک‌های سخت توسط بستر CMD ویندوز تأثیرگذار می‌باشد، اما جهت آگاهی از جزئیات بیشتر از اطلاعات گزارش شده توسط فناوری S.M.A.R.T و همچنین دسترسی به قابلیت‌هایی همچون بررسی ضایعات بدسکتور و رفع خودکار آن‌ها و ...، استفاده از نرم‌افزارهای نامبرده توصیه می‌شود.

برای این منظور ابتدا کلیدهای ترکیبی Windows + R را فشرده و سپس در کادر کوچک جدید نمایان شده عبارت CMD را تایپ نمایید، مشاهده می‌کنید که پایانه اجرای دستورات سیستم‌عامل ویندوز به نمایش در می‌آید.

حال کافی است تا در پنجره جدید نمایان شده، عبارت زیر را تایپ کرده و سپس کلید اینتر را بفشارید:

wmic diskdrive get status

S.M.A.R.T

همان‌طور که مشاهده می‌کنید، اطلاعات گزارش شده توسط سیستم پیش‌فرض ویندوز تنها محدود به نمایش یک کلمه شده و جزئیات فراتری را در خصوص مؤلفه‌های دیگر به نمایش در نمی‌آورد. عبارت OK در حالت کلی نمایانگر وضعیت خوب و عملکرد صحیح و بی‌عیب و نقص دیسک سخت می‌باشد، اما عبارت Caution نمایانگر وجود مشکلی بوده و پیشنهاد می‌شود تا در سریع‌ترین زمان ممکن نسبت به تهیه نسخه پشتیبان از اطلاعات مفید و ارزشمند خود اقدام نمایید. عملکرد یک دیسک سخت در صورت نمایش کلمه فوق تضمین نشده و درایو ممکن است در چند دقیقه، چند ساعت، چند روز، چند ماه و یا حتی چند سال بعد از کار افتاده و مشکلات فراتری را از خود به نمایش بگذارد، بنابراین پیشنهاد می‌شود تا خطر را به جان نخریده و از اطلاعات ارزشمند خود نسخه پشتیبانی را تهیه نمایید. عبارت Bad نمایانگر اجتناب‌ناپذیر بودن بروز آسیب و سوختن درایو در آینده‌ای نزدیک می‌باشد، اما کلمه Unknown بیانگر عدم دسترسی به اطلاعات فناوری S.M.A.R.T و وجود مشکلی در مسیر این مهم می‌باشد (عدم پشتیبانی دیسک از فناوری مذکور و ...).

در انتها ذکر این نکته نیز ضروری است که هرکدام از عبارات به نمایش درآمده در پنجره رابط CMD منتسب به وضعیت سلامتی تنها یک دیسک سخت می‌باشد. در صورتی که تعداد چندین درایو (به‌عنوان مثال چهار دیسک) در بطن کیس شما حاضر می‌باشند، چهار عبارت نشانگر وضعیت نیز به نمایش در می‌آید. نمایش عبارات معمولاً در قالب ترتیب اتصال دیسک‌های سخت به درگاه‌های ساتای سخت‌افزار مادربرد صورت می‌پذیرد، اما توصیه می‌شود تا جهت بررسی دقیق‌تر موضوع در صورت وجود مشکل و کسب اطلاعات بیشتر و شناسایی دقیق دیسک دارای آسیب، به استفاده از نرم‌افزارهای مذکور نیز بپردازید.

محمد جواد قلی پور

22 سال سن، ساکن مشهد، کارشناس مهندسی پزشکی. محمدجواد رشته خود را از روی علاقه انتخاب نموده و به تعمیرات، نگهداری، آنالیز و بررسی تجهیزات پزشکی علاقه مند است. وی سه سال است که به نگارش اخبار و مقالات در حوزه فناوری اطلاعات می‌پردازد. با توجه به اطلاعات بالا در زمینه‌های سخت‌افزار و نرم‌افزار، مقالات کاربردی وی گره از مشکلات کاربران بسیاری گشوده است. محمدجواد به رنگ قرمز رادئونی علاقه مند است.